از خاستگاه دانشمندان تا خاستگاه سوپوران / سید حیدر بیات
دلم به درد آمد. در ترکی می گویند: اورگیم آجیدی, معادل فارسی این واژه را پیدا نکردم, معادل نه چندان دقیق این کلمه می‌تواند اینگونه باشد: دل تلخ شدم. اطلاعیه شورای شهر سجاس بسیار تلخ بود. وقتی غلامحسین کرباسچی بر سر صفحه قدرت شطرنج ایران مغلوب و راهی دادگاه شد جمله‌ای گفت که شاید برای عده‌ای کاملا عادی بود. کرباسچی گفت: آبدارچی ما یک آذری بود که غذای مرا می آورد. بلی نه تنها آبدارچی شهردار تهران بلکه دهها و صدها هزار سوپور در شهرداری تهران و قم و شهرکهای تابعه، ترک هستند. در قم این را بارها آزموده ام, وقتی که نیمه های شب از کوچه ها رد میشوم به هر سوپوری که برمیخورم به عمد به زبان ترکی میگویم: یورولمایاسیز, و بلافاصله جواب ساغ اولاسیز, یا آللاه چوخ گؤرمه سین میشنوم. دیگر به این وضع عادت کرده‌ام.اما اطلاعیه شورای شهر سجاس واقع در خدابنده زنجان تلخ‌تر از همه اینها بود، به این جهت که زمانی سجاس در کنار سهرود که یک فرسخ از هم فاصله دارند گل سرسبد مدنیت آذربایجان و ایران و یکی از عالم خیزترین مناطق ایران بودند و شاید به جرات بتوان گفت کمتر منطقه‌ای در آذربایجان به اندازه سجاس و سهرورد عالم و عارف و فیلسوف و فقیه و شاعر داشته است و در حالی که وزرا و مدیران دولت آقایان هاشمی رفسنجانی و خاتمی با بودجه‌های میلیاردی برای شهرهای کویری دایره‌المعارف سازی و مناقب نویسی می‌کنند، این شهر عالم پرور آذربایجان به صادرات سوپور شهرداری روی آورده است. به راستی آقایان، عالیجنابان! حرف آخر را بزنید. میخواهید با آذربایجان چکار کنید؟ بعد از دوره فرقه دمکرات که کمر آذربایجان را برای یک قرن شکست، نباید به فکر دلجویی از آذربایجان بود؟ رژیم پهلوی در آذربایجان بیست و پنج هزار نفر را کشت، بیست و شش هزار نفر را فقط به جنوب تبعید کرد، بیست و چند هزار آواره شوروی و سیبری و … شدند، و در واقع اکثریت قریب به اتفاق آنانی را که سرشان به تنشان می‌ارزید از بین برد یا تبعید و آواره کرد و در یک کلام آذربایجان را از نیروی انسانی چیزفهم خالی کردند و به یک نسل کشی گزینشی دست زدند و حال بعد از دهه‌ها از آن واقعه، تاریخنویسان رسمی و شوونیست با وقاحت تمام بر آن امر سرپوش میگذارند و حتی از رژیم پهلوی و قوام به خاطر این کارش تمجید می‌کنند و دوباره فرزندان این آب و خاک را برای سوپوری به تهران می‌فرستند و اگر نرفت….آری اطلاعیه شورای شهر سجاس که برای اعزام سوپور به تهران اعلام آمادگی کرده است، بسیار درد آور بود. به یاد سجاس و علمای آن افتادم. به یاد رکن الدین سجاسی، شیخ قربانعلی زنجانی، ابن سعید سجاسی، شهاب الدین سهروردی و دهها عالمی افتادم که روزگاری آفتاب علم و ادب مشرق زمین بودند و حال فرزندان آنان باید برای سوپوری به بهای روزی سه وعده غذا و چندرغازی پول راهی پایتخت شوند. دلم به درد آمد و سری به کتابهای کتابخانه خود و سایتهای انترنتی زدم و در همان نگاه نخست نام دهها عالم بزرگوار که از این قصبه و اطراف آن که امروز شهر شده است برخاسته‌اند در جلوی چشمم سبز شد. بخشی از آنها را در اینجا می‌اورم باشد که پایتخت‌نشینان و مسئولان آنان خجالت بکشند و بدانند که به کدام منطقه و محیط سفارش سوپور داده‌اند و دولتیان اندکی تامل کنند که چرا باید دیار دانشمند پرور دیروز امروز به سوپور پروری تنزل کند؟ فقط خدا کند که شورای ده یا شهر سهرورد نیز مشابه این اطلاعیه را صادر نکرده باشد. گفتنی است سجاس یکی از شهرهای آذربایجان محسوب میشود که در شش فرسخی جنوب شرقی زنجان و چهار فرسخی مغرب سلطانیه و یک فرسخی شمال سهرورد قرار دارد.
دانشمندان عارفان و فقهیان شیرازـ ابوالغنایم شیخ رکن الدین سجاسی از عارفان و دانشمندان مشهور نیمه اول قرن هفتم هجری، مرید قطب الدین ابهری و استاد و مراد شمس تبریزی و از مشایخ سلسله صفویه اردبیل. در واقع رد پای شیخ رکن الدین در دو حادثه بسیار مهم شرقی به چشم میخورد یکی نقش او در پرورش مشایخی که اندیشه‌های آنان منجر به تشکیل حکومت صفویه و قزلباشها گردید و دیگری نقش او در پرورش شمس تبریزی که شمس به نوبه خود با تاثیرگذاری در مولانا، مولانا و مثنوی معنوی او را تقدیم بشریت کرد.- آیت الله العظمی مولی قربانعلی زنجانی سجاسی که به قول احمد کسروی فتواها و سخنان او مشروطه خواهان را تکان میداد و توسط یپرم ارمنی دستگیر و به عراق تبعید شد.- شمس سجاسی از سخن آوران بزرگ سده ششم و اوایل قرن هفتم- خواجه محمد بابا سجاسی- استاد سید علی بابا نجار سجاسی، سنگ تراشـ اسحاق بن ابراهیم شمس سجاسی مولف کتاب فرائد السلوکـ ابو جعفر محمد بن علی بن محمد بن عبدالله ابن سعید السجاسی ادیب و شاعر- آیت الله مولی حسین سجاسی زنجانی متوفای ۱۳۲۰ مفسر و اصولی شارح اصول کافی- سید محمود بن محمد سجاسی قزوینی مولف کتاب الشهاب الثاقب که آن را در سنه ۱۲۶۸ تالیف کرده است. (الذریعه جلد ۱۴ ص ۲۵۲)- سید محمود بن محمد باقر السجاسی القزوینی مولف کتاب ادبی قبله الافاق در ۱۳۳۵- واعظ ملاحسین بن علی السجاسی نزیل زنجان مولف کتاب تفسیری وسیلة النجات- جعفر بن محمد باقر بن عباس علی بن محمد القوافی الانکورانی الزنجانی السجاسی الاصل فاضل متولد حدود ۱۲۶۸ هجری و او را تالیفاتی است. (مجمع المولفین، ج ۱۳ ص ۳۷۹)
مکتب فلسفه سجاس بعضی اعتقاد دارند که شیخ شهاب الدین سهروردی نیز متعلق به مکتب فلسفی سجاس بوده است و نیز گفته‌اند زمانی هفتاد مجتهد مسلم و جامع الشرایط در سجاس می‌زیسته‌اند.
هنرمندان سنگ تراش سجاس:بر اساس اين گزارش، در شهر سجاس یکی از شهرهای تابع شهرستان خدابنده، سنگ نوشته های تاریخی موجود که مربوط به دوره ۸۴۴ الی ۱۰۴۵ هـ ق است از نظر نقوش و نوشته ها بسیار پرکار و هنرمندانه هستند. برخی از آنها بعد از عبارت اسمی پسوند سجاسی آمده است نام یکی از استادکاران سنگ تراش بنام استاد سید علی بابا نجار سجاسی با عبارت عمل استاد بر روی سنگ‌ها ذکر شده است. (http://www.chtn.ir/newsshow.aspx?ID=۱۳۵۹۸)
سجاس در کلام دانشمندان، شاعران و نویسندگان سده های نخست هجری- شعری از معجم البلدان در مورد سجاسو قطعت اطوال البلاد و عرضهاما بین سندان و بین سجاسمعجم البلدان ص ۵۱۷
- شعری از عبدالله بن خلیفه در مورد سجاسو لم اسحث الرکب فی اثر عصبةمیممه علیا سجاس و ابهرامعجم البلدان ص ۱۸۹
ـ سجاس در کلام بحتری:بحتری شاعر نام آور عرب سروده است:
علمای منسوب به سجاس را چه می‌نامند؟سیوطی در کتاب گرانسنگ لب اللباب فی تحریر الانساب می‌نویسد: سجازی به اشخاصی نسبت داده میشود که از قریه‌ای نزدیک بخارا برخاسته‌اند و سجاسی به اشخاصی منسوب به سجاس مابین ابهر و همدان نسبت داده میشود.این کلام سیوطی نیز بر کثرت علمایی دارد که از سجاس برخاسته‌اند.(لب اللباب فی تحریر الانساب، جلال الدین سیوطی، نسخه معجم فقهی)
ـ سجاس در تاج العروس یکی از کتابهای معروف لغت عربسچاس ککتاب بین همدان و ابهر، تاج العروس ماده سجاس
دانشمندان عارفان و فقهیان شیرازـ ابوالغنایم شیخ رکن الدین سجاسی از عارفان و دانشمندان مشهور نیمه اول قرن هفتم هجری، مرید قطب الدین ابهری و استاد و مراد شمس تبریزی و از مشایخ سلسله صفویه اردبیل. در واقع رد پای شیخ رکن الدین در دو حادثه بسیار مهم شرقی به چشم میخورد یکی نقش او در پرورش مشایخی که اندیشه‌های آنان منجر به تشکیل حکومت صفویه و قزلباشها گردید و دیگری نقش او در پرورش شمس تبریزی که شمس به نوبه خود با تاثیرگذاری در مولانا، مولانا و مثنوی معنوی او را تقدیم بشریت کرد.- آیت الله العظمی مولی قربانعلی زنجانی سجاسی که به قول احمد کسروی فتواها و سخنان او مشروطه خواهان را تکان میداد و توسط یپرم ارمنی دستگیر و به عراق تبعید شد.- شمس سجاسی از سخن آوران بزرگ سده ششم و اوایل قرن هفتم- خواجه محمد بابا سجاسی- استاد سید علی بابا نجار سجاسی، سنگ تراشـ اسحاق بن ابراهیم شمس سجاسی مولف کتاب فرائد السلوکـ ابو جعفر محمد بن علی بن محمد بن عبدالله ابن سعید السجاسی ادیب و شاعر- آیت الله مولی حسین سجاسی زنجانی متوفای ۱۳۲۰ مفسر و اصولی شارح اصول کافی- سید محمود بن محمد سجاسی قزوینی مولف کتاب الشهاب الثاقب که آن را در سنه ۱۲۶۸ تالیف کرده است. (الذریعه جلد ۱۴ ص ۲۵۲)- سید محمود بن محمد باقر السجاسی القزوینی مولف کتاب ادبی قبله الافاق در ۱۳۳۵- واعظ ملاحسین بن علی السجاسی نزیل زنجان مولف کتاب تفسیری وسیلة النجات- جعفر بن محمد باقر بن عباس علی بن محمد القوافی الانکورانی الزنجانی السجاسی الاصل فاضل متولد حدود ۱۲۶۸ هجری و او را تالیفاتی است. (مجمع المولفین، ج ۱۳ ص ۳۷۹)
مکتب فلسفه سجاس بعضی اعتقاد دارند که شیخ شهاب الدین سهروردی نیز متعلق به مکتب فلسفی سجاس بوده است و نیز گفته‌اند زمانی هفتاد مجتهد مسلم و جامع الشرایط در سجاس می‌زیسته‌اند.
هنرمندان سنگ تراش سجاس:بر اساس اين گزارش، در شهر سجاس یکی از شهرهای تابع شهرستان خدابنده، سنگ نوشته های تاریخی موجود که مربوط به دوره ۸۴۴ الی ۱۰۴۵ هـ ق است از نظر نقوش و نوشته ها بسیار پرکار و هنرمندانه هستند. برخی از آنها بعد از عبارت اسمی پسوند سجاسی آمده است نام یکی از استادکاران سنگ تراش بنام استاد سید علی بابا نجار سجاسی با عبارت عمل استاد بر روی سنگ‌ها ذکر شده است. (http://www.chtn.ir/newsshow.aspx?ID=۱۳۵۹۸)
سجاس در کلام دانشمندان، شاعران و نویسندگان سده های نخست هجری- شعری از معجم البلدان در مورد سجاسو قطعت اطوال البلاد و عرضهاما بین سندان و بین سجاسمعجم البلدان ص ۵۱۷
- شعری از عبدالله بن خلیفه در مورد سجاسو لم اسحث الرکب فی اثر عصبةمیممه علیا سجاس و ابهرامعجم البلدان ص ۱۸۹
ـ سجاس در کلام بحتری:بحتری شاعر نام آور عرب سروده است:
علمای منسوب به سجاس را چه می‌نامند؟سیوطی در کتاب گرانسنگ لب اللباب فی تحریر الانساب می‌نویسد: سجازی به اشخاصی نسبت داده میشود که از قریه‌ای نزدیک بخارا برخاسته‌اند و سجاسی به اشخاصی منسوب به سجاس مابین ابهر و همدان نسبت داده میشود.این کلام سیوطی نیز بر کثرت علمایی دارد که از سجاس برخاسته‌اند.(لب اللباب فی تحریر الانساب، جلال الدین سیوطی، نسخه معجم فقهی)
ـ سجاس در تاج العروس یکی از کتابهای معروف لغت عربسچاس ککتاب بین همدان و ابهر، تاج العروس ماده سجاس
Bu yorum bir blog yöneticisi tarafından silindi.